Esnemek hiçbir amaca hizmet etmiyor gibi görünür. Yorgun olduğumuzda, sıkıldığımızda ya da esneyen başka birini gördüğümüzde esneriz. Peki neden esneriz? Vakti olmayanlar için kısa cevap, kimse gerçekten bilmiyor. Ancak ilginç birkaç teori var.
Fazla Karbondioksitten Kurtulmak İçin Mi Esneriz?
Karbondioksitten kurtulmak ve daha fazla oksijen almak için esnediğimiz inancı, araştırmaların bunu çürütmesine rağmen devam ediyor. Bu teoriye göre, insanlar sıkıldıklarında veya uykulu olduklarında daha yavaş nefes alırlar ve akciğerlere daha az oksijen gider. Kanda oksijen biriktikçe, beyin refleks olarak derin, oksijen açısından zengin bir nefes alınmasını ister.
Bu teoriyi çürüten, Maryland Baltimore County Üniversitesi profesörü Dr. Robert Provine‘dir. 1987 yılında yaptığı çalışmada gönüllülerin 30 dakika boyunca değişen oranlarda karbondioksit ve oksijen içeren dört gazdan birini soludukları bir deney yaptı. Deneyde daha yüksek oksijen konsantrasyonuna sahip gazların hiçbiri deneklerinin daha fazla esnemesine neden olmadı.
Neden Esneriz? Esnemek Beyni Soğutur Mu?
2007 yılında Albany Üniversitesi‘nden iki araştırmacı esnemenin amacının beyni soğutmak olduğunu öne sürdü.
Provine‘inkine benzer bir deney yaptılar ve kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini yükseltmenin ya da düşürmenin esneme sayısını ya da uzunluğunu değiştirmediğini buldular.
Daha sonra yapılan deneyler, beyni soğutmak için iyi bilinen iki mekanizmaya odaklandı: burundan nefes alma ve alından soğutma. Burnunuzdan nefes aldığınızda, burun boşluğundaki kan damarlarını soğutur ve bu daha soğuk kanı beyne gönderir. Aynı şekilde, alnınızı soğuttuğunuzda, bazıları doğrudan beyne bağlı olan damarlar daha soğuk kan gönderir.
Araştırmacılar, başlarına sıcak ya da oda sıcaklığında havlu bastırılan deneklerin, soğuk havlu bastırılanlara kıyasla daha fazla esnediğini tespit etti. Deney sırasında burunlarından nefes alan denekler ise hiç esnemedi.
Araştırmacılara göre, elde ettikleri bulgular esnemeyle birlikte büyük bir nefes almanın beyni serinlettiğini ve zihinsel verimliliği koruduğunu gösteriyor.
Bulaşıcı Esneme Daha Çok Sosyolojik Olabilir
Esneme hakkında okumak ya da esneme hakkında düşünmek bile esnemenize neden olabilir. Neredeyse tüm omurgalılar kendiliğinden esner, ancak sadece insanlar, şempanzeler ve makaklar başka bir bireyin esnemesini izlemenin bir sonucu olarak esner.
Bunların gruplar halinde yaşayan sosyal canlılar olduğu düşünüldüğünde, bulaşıcı esneme, davranışı koordine etmenin ve grup uyanıklığını sürdürmenin bir yolu olarak evrimleşmiş olabilir.
Bir birey esnediğinde, grup bunu beyin sıcaklığının yükseldiğinin ve zihinsel verimliliğinin düştüğünün kanıtı olarak kabul ediyordu. Eğer grubun tüm üyeleri esnerse, gruptaki genel uyanıklık seviyesi artmış oluyordu. Ne kadar tetikte olmaları gerektiğini işaret etmek için başka yollar geliştirmiş olan insanlarda, bulaşıcı esnemeler körelmiş bir tepki olarak kalabilir.
