Dünya Çin‘in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve dünya geneline yayılan, Covid-19 olarak adlandırılan yeni tip koronavirüsle mücadele ediyor. İnsanlık tarihi boyunca pek çok pandemi yani salgın görüldü. Kuşkusuz şu ana kadar elimizde olan bilgilere göre bu salgınlardan en büyüğü 1918 Salgını olarak bilinen, toplumda İspanyol Gribi olarak adlandırılan salgın.
İspanyol Gribi pandemisi sırasında dünya üzerinde yarım milyar insan enfekte oldu. 50 ila 100 milyon kişi arasında insan hayatını kaybetti.
Günümüzde tüm dünyayı kavuran koronavirüs salgınının aksine İspanyol Gribi, 65 yaş üstü ve/veya kronik hastalığı bulunan kişileri etkilemedi. 1918 Salgını, yaşlılar ve çocukların aksine daha çok yetişkinlerin hayatını kaybetmesine sebep oldu.
I. Dünya Savaşı‘nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına alan salgın, o dönemde dünya üzerinde yaşayan nüfusun yaklaşık %15’inin ölümüne sebep olarak tarihte bilinen en büyük salgın olarak kabul edildi.
İspanyol Gribi, geçen yüzyıl boyunca sıkça spekülasyonlara da konu oldu.
Tarihçiler ve bilim insanları salgının yayılımı ve sonuçları hakkında çok sayıda hipotez geliştirdi. Halen söz konusu salgın hakkında çoğu kişinin doğru bildiği yanlışlar var.
Aksi Panda ekibi olarak, salgın hakkında bilinen 8 efsaneyi incelemek istedik. Hazırladığımız içerik günümüzde ve gelecekte bu tür felaketlerin nasıl önleneceği ve azaltılacağı konusunda bir kılavuz niteliği taşıyor.
İspanyol Gribi Salgını İspanya’da Doğdu
İspanyol Gribi olarak adlandırılan salgın bilinenin aksine İspanya kaynaklı değildir. Salgının İspanya‘da başlamamasına rağmen İspanyol Gribi olarak adlandırılmasının temel sebebi, İspanya‘nın I. Dünya Savaşı‘nda yer almamış olması ve askeri sansür nedeniyle diğer Avrupa devletlerinde salgından söz edilemezken ülke basınının salgını ilk kez gündeme getirmiş olmasıdır.
Salgınla ilgili hipotezler Doğu Asya, Avrupa ve hatta ABD‘nin Kansas eyaletini gösteriyor olsa da gribin coğrafi kökeni halen tartışılmaktadır.
Pandeminin İlk Dalgası En Öldürücüdür
Gerçekte 1918’in ilk yarısında pandemi kaynaklı ilk ölüm dalgası sonraki sürece oranla nispeten daha düşüktü. En yüksek ölüm oranları, o yılın ekim ayından aralık ayına kadar olan ikinci dalgasında kaydedildi. 1919 ilkbaharında yaşanan üçüncü dalga da birinci dalgadan çok daha fazla ölüme neden oldu.
Virüs Bulaştığı Çoğu İnsanı Öldürdü
1918 yılında grip aşısı olan insanların büyük çoğunluğu hayatta kaldı. Enfekte olanlar arasındaki ulusal ölüm oranları genellikle yüzde 20 oranlarında seyretti. Ancak tabi ki, yüzde 20’lik bir ölüm oranıyla bile enfekte olanların yüzde birinden daha azını öldüren tipik bir gribi aştığı ve çok sayıda ölüme neden olduğu aşikar.
Uygulanan Tedavilerin Hastalık Üzerindeki Etkisi Çok Azdı
İspanyol Gribi sırasında spesifik bir anti-viral tedavisi mevcut değildi. Grip için olan çoğu tıbbi bakım, hastaları iyileştirmekten ziyade hastaları haplarla desteklemeyi amaçlamaktaydı. Tıbbi yetkililer grip için günde 30 grama kadar büyük dozlarda aspirin öneriyorlardı, ki günümüzde maksimum aspirin kullanımı 4 gram ile sınırlandırılmıştır.
Yüksek dozda kullanılan ve ciddi yan etkileri olan aspirin, grip semptomlarını da arttırıyordu. Bazı araştırmacılar da bunun aksine ölüm oranlarının, aspirinin o kadar da kolay bulunmadığı bazı yerlerde eşit derecede yüksek görünmekte olduğunu ileri sürüyor. Bu sebeple bu konudaki tartışmalar günümüzde halen güncelliğini koruyor.
Pandemi Tek Gündem Haline Geldi
Bilinenin aksine İspanyol Gribi salgını maalesef o denli gündem olmadı. Çünkü sağlık görevlileri, kolluk kuvvetleri ve politikacıların salgını hafife almak için azımsanmayacak nedenleri vardı.
Süregelen savaş sırasında salgın kaynaklı ölüm oranlarının açıklanması, düşmanları güçlendirme korkusuyla gizlendi. Buna ek olarak kamu düzenini korumak ve panikten kaçınmak da belli başlı sebepler arasındaydı.
Pandemi I. Dünya Savaşı’nın Gidişatını Değiştirdi
Salgının I. Dünya Savaşı‘nın sonucunu değiştirmesi pek olası değil. Çünkü savaş alanının her iki tarafındaki askerler nispeten salgından eşit şekilde etkilendi.
Salgını Aşı Sonlandırdı
Bugün bildiğimiz gibi grip aşısı 1918’de uygulanmadı ve bu nedenle salgını sonlandırma sürecinde aşı herhangi bir rol oynamadı. Hızla mutasyon geçiren virüs, zamanla daha az öldürücü olan virüse dönüştü ve yayılması zamanla azaldı.
Dünya Covid-19 Salgınına 1918’de Olduğundan Daha İyi Hazırlanmadı
Şiddetli grip salgınları birkaç on yılda bir ortaya çıkma eğilimindedir. Şu an dünya üzerinde de bir yenisi yaşanmakta.
Günümüzde bilim insanları enfekte olan hastaların ve ölmekte olan hastaların nasıl izole edileceği ve ele alınacağı hakkında daha fazla bilgiye sahip. Doktorlar, enfeksiyonlarla mücadele etmek için 1918 şartlarında bulunmayan antibiyotikleri artık reçete edebiliyorlar. Toplumdan bir süre uzaklaşma ve el yıkama gibi sağduyulu uygulamalara, aşılar ve anti-viral ilaçların üretilmesi eklenebiliyor.
Hatırlatmakta fayda var, insanoğlunun yaşamı devam ettiği sürece, gelecekte de viral salgınlar insan yaşamının vazgeçilmez bir özelliği olmaya devam edecektir. Küresel salgınlar karşısında globalleşen dünyada bir dünya toplumu olarak salgınlardan en iyi dersleri çıkarmalıyız. Bilimin kümülatif özelliğini biliyoruz, karşılaştığımız her bir salgınla bir öncekinden daha efektif şekilde mücadele etmemiz gerekiyor.
Son olarak, günümüzde yaşanan koronavirüs ya da Covid-19 salgınının diğer salgınlardan ayrı bir yere koymakta yarar var. Günümüzdeki global imkanlar, ulaşım kolaylığı ve ekonomik düzen göz önüne alındığında bu salgın, hem yayılma hızı hem de oluşturacağı siyasi ve ekonomik etkileri nedeniyle diğer salgınlardan farklı olacaktır.
