HBO’nun mini dizisi “Chernobyl“, dünyanın en kötü nükleer santral kazasının hikayesini anlatıyor.
Dizi büyük oranda yüz binlerce insanı radyasyona maruz bırakan nükleer santral kazası hakkında birçok şeyi doğru işliyor. Ancak hikayeyi televizyona uyarlamak için, “Chernobyl” yazarı ve yapımcısı Craig Mazin‘in gerçekte olmayan bir karakter yarattığı ve birkaç olayın kronolojisini senaryoya göre ayarladığı görülüyor.
Bazı durumlar hala gizemle örtülse de, olayın, Sovyet yetkililerinin başlangıçta izin verdiğinden çok daha felaket bir olay olduğunu biliyoruz.
Çernobil Faciası
1986 yılında yaşanan Çernobil faciasından kısaca bahsetmek gerekirse, Çernobil Nükleer Santrali‘nde yapılan bir deney esnasında bir nükleer kaza meydana geldi. Kazadan sonra Sovyet yetkilileri, toksik radyasyona maruz kaldıktan ve Pripyat şehrini tahliye edilmeye karar verildiğinde olayı kamuoyuna duyurdu.
Bildiğimiz, nükleer bir reaktörün çekirdeğinin açıldığı ve radyoaktif madde yığınlarını havaya gönderdiği zehirli dumanlar sadece yerel bitki örtüsünü ve su kaynağını kirletmiyor, aynı zamanda bazıları kanser geliştirmeye devam edip yakındaki sakinleri de zehirliyordu.
Binlerce insanın hayatını kaybettiği Çernobil Faciası yüzünden ölen kişi sayısı tam olarak bilinmiyor. Bugüne kadar, bilim adamları bu ölümcül patlamanın etkilerini anlamak için hala çalışıyorlar.
Patlamanın Etkileri Bilinmiyor
Felaketin büyük olasılıkla yüz binlerce insan üzerinde ciddi bir etkisi olduğunu belirten Greenpeace’in kıdemli bir nükleer enerji uzmanı olan Jan Haverkamp, ”Patlamanın, insan yaşamı üzerindeki etkilerinin tamamını bilemeyiz sadece tahmin edebiliriz.” dedi.
Yapımcı Craig Mazin, Variety‘nin “TV Take” podcast’inde, “Dizide her zaman daha az dramatik olan olayları varsayılan yaptım, çünkü kesin olarak bildiğimiz şeyler özünde o kadar dramatik, üzücü ki…” açıklamasını yaptı.
Dizi, tarihi gerçekleri birkaç sinemasal değişiklik haricinde doğru şekilde yansıtılmıştır. Ancak neyin doğru neyin yanlış olduğunu belirlemek için serideki bazı önemli noktaları ele alalım.
Uyarı: Yazının buradan sonraki kısmı, diziyle ilgili spoiler içermektedir.
Chernobyl Dizisindeki Doğru ve Yanlışlar
İddia: Çernobil ateşi, her saat başı Hiroşima radyasyonunun neredeyse iki katından fazla radyasyon yaydı.
İddia Yanlış: Hem Çernobil hem de II. Dünya Savaşı sırasında Hiroşima’nın bombalanması felaket niteliğinde nükleer kazalardı. Ancak Haverkamp, iki olayın radyasyona maruz kalma derecesinin karşılaştırılmasının zor olduğunu o yüzden bunu belirtmenin mümkün olmadığını söyledi.
İddia: Sovyetler kirlenme alanını temizlemek için robot kullanmaya çalıştı ancak sonunda insan emeğine başvurdu.
İddia Doğru: Chernobyl dizisi dördüncü bölümdeki dehşet verici bir sahnede, erkekler santralin çatısından radyoaktif grafit blokları atıyorlar (dizinin ‘dünyadaki en tehlikeli yer’ dediği kısım). Gerçek hayatta da, erkeklerden bölgeden 100 ton radyoaktif enkaz temizlemeleri istendi.
1990’daki bir konferansta, temizlik çabalarını denetleyen yetkili Yuri Semiolenko, Sovyetlerin başlangıçta bölgeyi uzaktan kumandalı robotlarla temizlemeye çalıştıklarını ancak makinelerin toksik ortamda bozulmaya başladığında, memurlar insan emeğine başvurduklarını açıkladı.
İddia: Ulana Khomyuk adında bir Sovyet nükleer fizikçisi temizliğin düzenlenmesine yardım etti.
İddia Yanlış: Dizi için yaratılmış bir kurgusal karakter olan Ulana Khomyuk adlı Sovyet nükleer fizikçisi, Çernobil temizliğinde yer alan birçok nükleer bilim adamının birleşmesidir. Mazin’e göre, araştırmanın kalbine kadın karakteri koymak tarihsel bir anlam kazandı.
İddia: Ekiplere yüksek radyasyon seviyeleri taşıyan hayvanları vurmaları emredildi.
İddia Doğru: En can sıkıcı sahnelerden biri, üç kişilik bir Sovyet ekibinin reaktörün yakınında başıboş hayvanları vurmakla görevlendirildiği “The Happiness of All Mankind (Tüm İnsanlığın Mutluluğu)” adlı dördüncü bölüme denk geliyor.
Gerçekten de patlamadan yaklaşık 36 saat sonra, Pripyat sakinlerine eşyalarını toplamaları ve onları almaya gelen otobüslerin bindiklerine binmeleri için sadece 50 dakika verildi. Hiçbirinin evcil hayvanlarını getirmesine izin verilmedi. Konut sakinleri başlangıçta üç gün sonra geri döneceklerine inanıyorlardı, ancak hareketin kalıcı olduğu ortaya çıktı.
Yetim köpekler terk edilmiş şehri dolaşırken, Sovyet ekiplerine bulaşmanın yayılmasını önlemek için onları öldürmeleri emredildi.
İddia: Afeti izleyen bir buhar patlaması Avrupa’nın çoğunu yaşanamaz hale getirebilirdi.
İddia Yanlış: İlk patlama sonrasında, nükleer fizikçiler, yeraltı suyuyla temas eden erimiş sodyumun neden olduğu ikinci bir patlamadan korkuyorlardı. İkinci bölümde Khomyuk, SSCB’ye, bir takip patlamasının 2 ila 4 megatonluk bir kuvvet taşıyacağını ve bunun da “bütün Kiev nüfusunu ve Minsk’in bir kısmını” sileceğini söyledi.
Haverkamp, bu senaryoda dikkate alınan çok fazla varsayım bulunduğunu, ikinci bir patlamanın en fazla 4 megaton kuvveti taşıyacağı iddiasının abartı olduğunu açıkladı.
İddia: Hamile eşi olan genç bir itfaiyeci, patlamadan kısa bir süre sonra hastanede öldü.
İddia Doğru: Vasily Ignatenko ve eşi Lyudmilla adında bir itfaiyecinin patlama sabahı Belarus’a gitmesi planlanıyordu, ancak Vasily, saat 1:30’da enerji tesisine koştuğunda planları değişti. Şiddetli radyasyon zehirlenmesi onu hastaneye götürmek zorunda bıraktı.
Lyudmilla kocasını ziyaret ettiğinde, ona dokunmaması emredildi. Lyudmilla o sırada hamileydi, ancak kocasını görmek için radyoloğa yalan söyledi. Vasily kazadan 14 gün sonra öldü ve dizide gösterdiği gibi bir çinko tabuta gömüldü.
Chernobyl, şişmiş ayaklarının etrafına sığamayan kocasının ayakkabılarını taşıyan Lyudmilla’yı bile gösteriyor. Lyudmilla bu olanlardan sonra bebeğini doğurdu fakat bebek yaklaşık 4 saat sonra öldü.
İddia: Bir helikopter patlamadan kısa bir süre sonra düştü.
İddia Yanlış: İkinci bölümdeki helikopter kazasının hepsi yanlış değil. Ancak kaza dizinin öne sürdüğü gibi iki hafta sonra değil, patlamanın hemen ardından gerçekleşiyor.
Bir siteye verdiği röportajda Mazin, bunu kronolojik olarak doğru işlenmesi gereken az sayıdaki olaydan biri olduğunu söyledi. Siteye, “İnsanların bunun, bu pilotların uğraştığı tehlikelerden biri olduğunu bilmelerini istedim. Radyasyon üzerinden uçuyordu” dedi.
İddia: Legasov felaketten sonra kasetlerine bazı düşüncelerini kaydetti.
İddia Doğru: Çernobil’in baş bilimsel araştırmacısı Valery Legasov’du. Dizi, bilim adamını yalnız kurt gibi bir şey olarak betimlerken, aslında bir karısı ve kızı vardı.
Açılış bölümünün de gösterdiği gibi, Legasov, felaketle ilgili kişisel kazasını 26 Nisan 1988’de, kazanın ikinci yıldönümünde, kendisini asmadan önce kasetlerine kaydetti.
Gerçek kayıtlarda ve dizide yayınlanan kasetlerde Legasov’dan gelen son satırları şöyleydi: “Bu, en sonunda Çernobil’in hediyesidir. Bir zamanlar gerçeğin bedelinden korkuyordum, şimdi ise şunu soruyorum: yalanların bedeli nedir? “
